«Αρχισα να παρατηρώ ότι κάτι δεν πάει καλά με τον αδελφό μου, τον Παναγιώτη, πριν από τρία χρόνια, όταν ήταν σε ηλικία 55 ετών» λέει η κυρία Αντριάνα Μιχαλά. «Αυτό που παρατήρησα στην αρχή ήταν ότι μερικές φορές δυσκολευόταν να εκφραστεί, παρά το γεγονός ότι ως φιλόλογος που ήταν και του άρεσε το διάβασμα από μικρού, το λεξιλόγιό του ήταν πολύ πλούσιο». «Ξαφνικά άρχισε να δυσκολεύεται να βρει τις λέξεις που ήθελε να πει» διηγείται. «Στη συνέχεια, παρότι ερχόταν πολύ συχνά στο σπίτι μου, άρχισε να χάνει τον δρόμο, δεν θυμόταν τη διαδρομή και όταν ερχόταν τελικά δεν θυμόταν, για παράδειγμα, πού είναι η κουζίνα. Αρχισα να ανησυχώ πραγματικά όταν μια μέρα πήγα στο σπίτι του και είδα ότι το ψυγείο του ήταν άδειο. Κάθε φορά που τον ρωτούσα τι έφαγε μου έλεγε μακαρόνια.

Παράλληλα διαπίστωσα ότι είχε αρχίσει να χάνει βάρος. Στη συνέχεια αραίωσε πολύ τα τηλεφωνήματα, ενώ μου παραπονιόταν συνέχεια για προβλήματα στη δουλειά του. Εχοντας χάσει τον πατέρα μας από Αλτσχάιμερ, τον έπεισα να πάμε να δούμε έναν νευρολόγο. Μετά από μια σειρά εξετάσεων οι γιατροί μάς είπαν ότι ο αδελφός μου πάσχει από πρώιμης ανάπτυξης Αλτσχάιμερ».

«Σήμερα η κατάστασή του έχει προχωρήσει. Με στενοχωρεί πολύ να τον βλέπω να χάνεται σιγά-σιγά κάθε μέρα και πιο πολύ. Υπάρχουν στιγμές που με κοιτάζει και βλέπω στο βλέμμα του πως δεν με αναγνωρίζει. Και άλλες στιγμές είναι ο παλιός του εαυτός και με ρωτάει για τα παιδιά σαν να μην έχει συμβεί τίποτα».

Ο Παναγιώτης είναι ένα από τα πολλά άτομα που τα τελευταία χρόνια εμφανίζουν νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως άνοια και Αλτσχάιμερ σε νεότερη ηλικία από εκείνες που είχαμε συνηθίσει να συνδέουμε τη νόσο.

Στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό δε, πολλά περιστατικά έχουν αρχίζει από τα 40 ή τα 50 χρόνια ενός ανθρώπου.

Οπως λέει στο «Βήμα» ο Γιάννης Παπατριανταφύλλου, ψυχίατρος και υπεύθυνος του κέντρου για την τρίτη ηλικία Ιασις και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ανοιας, «η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν δύο πράγματα τα οποία διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια. Το ένα είναι ότι στις προηγμένες κοινωνίες φαίνεται ότι τα καινούργια περιστατικά του Αλτσχάιμερ στις μεγάλες ηλικίες μειώνονται. Δυστυχώς όμως στις νεότερες ηλικίες έχουμε μια αύξηση».

200% αύξηση άνοιας και Αλτσχάιμερ σε νέους

Ο κ. Παπατριανταφύλλου επισημαίνει ότι η μείωση των περιστατικών στις μεγάλες ηλικίες εξηγείται από το γεγονός ότι στις προηγμένες χώρες οι ηλικιωμένοι ακολουθούν μια πιο υγιεινή ζωή, ασκούνται πιο πολύ, ελέγχουν πιο συστηματικά την καρδιά τους ή το σάκχαρο, δεν καπνίζουν όσο παλιότερα και ως εκ τούτου τα περιστατικά σε αυτές τις ηλικίες παρουσιάζουν μείωση.

«Ομως είναι δύσκολο να εξηγηθεί γιατί παρατηρούμε αυτή την αύξηση στις νεότερες ηλικίες. Σκεφθείτε ότι μία μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2024 έδειξε ότι από το 1990-2021 στις νεότερες ηλικίες έχουμε αύξηση των κρουσμάτων της τάξεως του 200%. Το οποίο είναι τραγικό αν λάβουμε υπόψη ότι διαφορετικά αντιλαμβανόμαστε την άνοια στα 85 και στα 90 και διαφορετικά στα 50 ή ακόμα και στα 40. Σε αυτές τις ηλικίες που κάποιος φτιάχνει οικογένεια, μεγαλώνει παιδιά, εκεί τα πράγματα είναι δύσκολα. Και όχι μόνο για τον ίδιο τον ασθενή, αλλά και για την οικογένειά του και τους φροντιστές του» τονίζει.

Ο ίδιος προσθέτει ότι «επειδή ασχολούμαι πιο ειδικά με την άνοια, διαπιστώνω ότι δεν θα περάσει εβδομάδα που δεν θα δούμε έναν πενηντάρη ή έναν εξηντάρη νέο ασθενή. Πριν βλέπαμε ασθενείς αυτής της ηλικίας μια φορά τον μήνα ή το δίμηνο».

Η αύξηση παθήσεων όπως το Αλτσχάιμερ σε άτομα κάτω των 65 ετών τις τελευταίες δεκαετίες είναι φαινόμενο που παρατηρείται σε όλες τις προηγμένες κοινωνίες.

Σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση 74 μελετών που δημοσιεύτηκε πριν από λίγο καιρό στο «Journal of the American Medical Assosiation (JAMA) Neurology» η παγκόσμια ηλικιακά προσαρμοσμένη επικράτηση της πρώιμης έναρξης Αλτσχάιμερ είναι 119 ανά 100.000 άτομα ηλικίας 30-64 ετών.

Επίσης περίπου το 7,5% των ατόμων με άνοια στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν διαγνωστεί πριν από την ηλικία των 65 ετών.

Αύξηση άνοιας κατά 373%  σε άτομα ηλικίας 30-44 ετών

Στις ΗΠΑ μεταξύ 2013 και 2017 η αύξηση στις διαγνώσεις άνοιας πρώιμης έναρξης σε άτομα ηλικίας 30-44 ετών ήταν της τάξεως του 373%. Στις ηλικίες 45-54 η αύξηση ήταν 311%. Να σημειωθεί ότι η νόσος Αλτσχάιμερ πρώιμης έναρξης αποτελεί περίπου το 5%-10% όλων των περιπτώσεων Αλτσχάιμερ.

Πολλοί ειδικοί αποδίδουν την αύξηση στα περιστατικά στις νεότερες ηλικίες στο γεγονός ότι πλέον το κοινό είναι πιο ευαισθητοποιημένο και ενήμερο για τα θέματα αυτά και οι ασθενείς προσφεύγουν πιο γρήγορα στον γιατρό.

Ο καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκος Σκαρμέας παρατηρεί ότι για την κατηγορία των νεότερων ασθενών δεν έχουν γίνει πολλές επιδημιολογικές μελέτες και προσθέτει ότι «αυτές οι παθήσεις στις νεαρές ηλικίες δεν εκδηλώνονται τόσο συχνά με προβλήματα μνήμης, αλλά παρατηρούμε δυσκολίες λόγου. Για παράδειγμα, δεν μπορούν να βρουν τις λέξεις ή δεν καταλαβαίνουν κάποιες λέξεις. Επίσης παρατηρούμε δυσκολίες στην αντίληψη του χώρου. Τα άτομα αυτά μπερδεύονται στον χώρο. Παρατηρούμε ότι οι παθήσεις αυτές στις νεότερες ηλικίες έχουν μια εκδήλωση, έναν φαινότυπο, μια εικόνα πολλές φορές διαφορετική από αυτή στις μεγάλες ηλικίες, όπως η αμνησία που είναι η συνήθης εκδήλωση της νόσου στις μεγάλες ηλικίες. Αυτό έχει αντίστοιχο αντίκτυπο στη λειτουργικότητα. Για παράδειγμα, θυμάται και δεν μπορεί να εκφραστεί, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τη δουλειά του κ.λπ. ‘Η μπορεί να έχει δυσκολία στη μετακίνηση γιατί σκοντάφτει σε πράγματα».

«Μάθετε μια ξένη γλώσσα»

Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο Στέργιος Γκατζώνης, καθηγητής Νευρολογίας χειρουργικής θεραπείας νευρολογικών νόσων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, «παλιότερα αν εργαζόταν κάποιος στο χωράφι και είχε και μια μικρή άνοια δεν ήταν και τόσο σπουδαίο. Σήμερα πρέπει να οδηγήσεις, να πληρώσεις την τράπεζα μέσα από το Ιντερνετ ή να διαχειριστείς πράγματα ηλεκτρονικά, με αποτέλεσμα οι όποιες δυσκολίες να ανακύπτουν πιο εύκολα. Είναι οι δυο βασικοί λόγοι για τους οποίους θεωρώ ότι υπάρχει πιο πρώιμη προσέλευση στον ειδικό και επομένως πιο πρώιμη ανάδειξη των ελλειμμάτων». Στην ερώτηση πώς μπορεί να βοηθήσει ένας ειδικός κάποιον ασθενή με πρώιμη ανάπτυξη άνοιας ή Αλτσχάιμερ τονίζει ότι βρισκόμαστε «μπροστά σε καινούργιες θεραπείες. Κάθε μήνας φέρνει και καινούργια πράγματα. Μια πρώιμη παρέμβαση μπορεί να είναι και η νοητική ενδυνάμωση μέσα από ειδικές ασκήσεις. Για παράδειγμα, σε ορισμένους ασθενείς μου προτείνω να αρχίσουν να μαθαίνουν μια ξένη γλώσσα».

Δυο καινούργια φάρμακα για  άνοια – Αλτσχάιμερ

Από την πλευρά του ο κ. Σκαρμέας αναφέρει ότι «έχουν εγκριθεί δύο καινούργια φάρμακα στην Αμερική που είναι πολύ πιο αποτελεσματικά από τα παλαιότερα. Το ένα από αυτά έχει πάρει έγκριση και στην Ευρώπη. Το άλλο είναι υπό κρίση. Το πρώτο ίσως έρθει και στην Ελλάδα σύντομα. Στις μελέτες που έγιναν για τα φάρμακα αυτά δεν έβαλαν πολλούς ασθενείς νεαρής ηλικίας, αλλά το σκεπτικό είναι ότι εφόσον λειτουργούν στους μεγαλύτερης ηλικίας, θα λειτουργούν και σε αυτούς».